ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم متخلص به رودکی و مشهور به استاد شاعران در سال 244 هجری قمری در روستایی به نام بَنُج رودک (پنجکنت در تاجیکستان امروزی) در ناحیه رودک در نزدیکی نخشب و سمرقند به دنیا آمد. رودکی را نخستین شاعر بزرگ پارسی گوی و پدر شعر پارسی میدانند که به این خاطر است که تا پیش از وی کسی دیوان شعر نداشته است و این از نوشتههای ایرانی - عربی نویس هم عصر رودکی، ابو حاتم رازی مسجل میگردد. از تمام آثار رودکی که گفته میشود بیش از یک میلیون و سیصد هزار بیت و نیز شش مثنوی بوده است، فقط ابیاتی پراکنده به همراه چند قصیده، غزل و رباعی باقی مانده است. از کودکی و چگونگی تحصیل او آگاهی چندانی در دست نیست. در 8 سالگی قرآن آموخت و آن را از بر کرد و با لحنی دل نشین آیات آن را میخواند. برخی میگویند در مدرسههای سمرقند درس خوانده است. آنچه آشکار است، وی شاعری دانش آموخته بود و تسلط او بر واژگان فارسی چندان است که هر فرهنگنامهای از شعر او گواه میآورد. وی در دوران نوجوانی به شعر و شاعری و سرايش اشعار نغز و دلكش روی آورد و چون نواختن چنگ بربط را فراگرفت خود را با صدای بسيار رسا و زيبا میخواند و آن با نوای چنگ و بربط در میآميخت به گونهای كه هرگاه آوازی را به همراه بربط سر میداد مردم بیاختیار به گرد او جمع میشدند و از اشعار افسونگر او لذت میبردند. رودکی فرزندی به نام عبدالله داشته است که در بیشتر تذکرهها پیش از نام خودش میآمده و از این رو به ابوعبدالله معروف شده بود.