حسینعلی خان مصفا تفرشی معروف به "نکیسا" در سال 1261 هجری شمسی (1300 ه.ق) در "ترخوران" واقع در شهرستان "تفرش" از استان "مرکزی" به دنیا آمد؛ اما خود نکیسا در مصاحبه ای رادیویی گفته است هنگام تیرخوردن ناصرالدین شاه قاجار(1274 شمسی) 5 ساله بود. پدرش "حاجی ملارجبعلی موذن" نیز از خوانندگان و تعزیه‌خوان‌های مشهور عصر ناصری است.مصفا چون از طفولیت صدایی رسا داشت، پدرش که اولین معلم او بود، رموز خوانندگی را به او تعلیم داد. وی در دوره نوجوانی از شبیه خوان‌های تکیه دولت شد. نکیسا تغزیه خوانی، خوانندگی، دستگاه‌ها، آواز‌ها و گوشه‌ها را در محضر میرزابابا؛ پیرمرد سالخورده ای که از روی تصنیف‌های قدیمی با همان وزن و آهنگ نوحه می ساخت تعلیم دید و در سال‌های بعد به درجه استادی رسید.از آوازهای به جا مانده از مصفا قطعه ای است در مولود نبی اکرم(ص) که با تار امیری فیروزکوهی ( شاعر نامی) و سه تار حسن مشحون (مورخ موسیقی) اجرا شد. حاتم عسگری آوازه خوانی به شیوه قدما را نزد مصفا فرا گرفت.عنوان "نكیسا" (موسیقیدان ایران باستان) برای حسینعلی مصفا، حاكی از جایگاه رفیع او در عالم موسیقی است. وی سرانجام در سال 1355 ه.ش دار فانی را وداع گفت و در مقبره امام زاده احمد روستای کوهین تفرش به خاک سپرده شد.
مصفّا چون از طفولیت صدایی رَسا، ملیح و مطبوع داشت، پدرش رموز خوانندگی را به او تعلیم داد. هنوز به سن بلوغ نرسیده بود که خوانندگی او مورد توجه قرار گرفت و از شبیه خوان های تکیه دولت شد و بعدها از شبیه‌خوان‌ها و خوانندگان معروف گردید.نکیسا علاوه بر آموزش ردیف و صدا سازی نزد پدر از محضر اساتیدی چون میرزا بابا هم نکته ها و ظرایف ردیف آوازی را فرا گرفت و در كنسرتی با تار "علی اكبر شهنازی" شركت كرد. صفحه های به جا مانده از وی نشان میدهد که از صدایی روان، نرم و پرتحریر در نقاط اوج صدایی برخوردار بود. وی هم چنین صفحه هایی با علی اکبر شهنازی (تار) و مرتضی نی داوود (تار) ضبط کرده است.
آثار ضبط شده از آوازهای حسینعلی خان نکیسا عبارتند از:-شور به همراه تار علی اکبر خان شهنازی-دشتی به همراه ویولن ابراهیم منصوری-افشاری به همراه ویلن-سه گاه به همراه ویلن-چهارگاه به همراه تار-همایون به همراه تار-اصفهان به همراه تار-ماهور به همراه تار-آواز اصفهان-ذکر مولود نبی اکرم(ص) که با تار امیری فیروزکوهی و سه تار مرحوم حسن مشحونهمچنین هفت کاست سنتی حسینعلی خان نکیسا که مجوز انتشار دارد؛ نه قطعه از آثار نکیسا به همراه مصاحبه رادیویی وی را در برمی گیرد.
سرانجام حسینعلی خان نکیسا در سال 1355 از دنیا رفت و در مقبره امام زاده احمد روستای کوهین تفرش به خاک سپرده شد. مقبره وی دو سنگ دارد؛ یکی سنگ قدیمی و دیگری سنگ جدید که حاتم عسگری، خواننده و شاگردِ نکیسا برای پاسداشت یادِ او بنا کرد. دو قبرِ کنارِ هم در نزدیکی مقبره نکیسا، نقشهایی بر این دو قبر حک شده؛ نقش شانه و شانه چوبی و قیچی و تسبیح و دو نیم دایره هم به شکل کلاه بر روی سنگِ قبرها موجود بود.
اسناد و مراجع