حسن بن اسحاق صنعانى، در سال 1093 در "غَراس"، از نواحى "صنعا"، در خانواده‌اى كه به علم و ادب و سياست و حسن اخلاق شهرت داشتند، به دنيا آمد و در "صنعا" پرورش يافت. وی از كودكى به آموختن علوم دينى نزد پدرش "اسحاق بن احمد" و برادر بزرگ ترش "محمد" پرداخت. او فقه را در شهر "ذِمارِ" يمن و ادبيات و حديث را در شهرهاى "تَعِزّ" و "صنعا" فراگرفت. "عبداللّه بن على اَكْوَع" و "محمد بن اسماعيل امير كَحْلانى صنعانى"، معروف به "بدر امير"، نيز از استادان او بودند. "وجيه" از تبادل نامه‌هايى مناظره گونه درباره مسائل فقهى ميان او و برادرزاده‌اش "اسماعيل بن محمد" و نيز استادش "بدر امير"، گزارش داده است.
حسن دو پسر، به نامهاى "احمد" و "يحيى"، داشت. "احمد" از عالمان و شاعران عصر خود بود و تأليفاتى داشت، مانند "مَشارِقُ الانوار فى تَخريج ادلّة مَسائل الاَزهار در فقه". اين كتاب شرحى است بر "الاَزهار فى فقهِ الائمه الاطهار"، تأليف "احمد بن يحيى حسنى"، كه از منابع مهم فقهى شيعيان زيدى به شمار می رفته است. "يحيى" نيز شاعرى برجسته و صاحب نظر در ادبيات بود، هر چند غير از قصيده‌هايش اثرى از او گزارش نشده است. "محمد بن اسماعيل بدر" سجاياى اخلاقى وی را ستوده است. حسن بن اسحاق در سال 1160 درگذشته است.
حسن بن اسحاق در امور سياسى نيز فعال بود و در بعضى شهرهاى يمن به مناصب حكومتى هم دست يافت. در سال 1128، به دنبال شورشِ "حسين بن قاسم" ملقب به "منصور" برضد پدر خود "قاسم بن حسين متوكل"، فرمانرواى يمن، حسن از "منصور" حمايت كرد. ازاين رو، متوكل، حسن را به زندان انداخت، ولى پس از حدود هشت سال، او را آزاد كرد و از آن زمان تا هنگام مرگ متوكل در سال 1139، حسن از نديمان او به شمار میرفت. با روى كار آمدن "منصور"، دوباره زندانى شد و اين بار بيست سال از عمر خود را در زندان گذراند.
مَنظومه الهَدْى النَبَوى مشهورترين كتاب حسن بن اسحاق، "مَنظومه الهَدْى النَبَوى" است كه بخشى از كتاب "زادُالمَعاد فى هَدْى خَيرِالعِباد"، اثر مشهور "ابن قيّم جوزيّه"، را در بيش از هزار بيت به نظم كشيده است. اين كتاب در سال 1403 در مصر چاپ شد. او سپس همين كتاب خود را شرح كرد و در آن به بيان آراى عالمان زيدى نيز پرداخت. از اين كتاب با نامهاى "بُلوغُ المراد فى هَدْى المُصطفى" و "سيرتِهِ فی الجِهاد"، و "الفَتحُ القَوى فى شَرحِ الهَدْى النَبَوى" نيز ياد شده است. نسخه‌اى از آن، به خط پسرش "احمد"، موجود است. حسن بن اسحاق در اين شرح، علاوه بر كتاب "الهدى"، از كتابهاى ديگرى نيز بهره برده است، از جمله "ضُوءالنّهار" اثر "حسن بن احمد جلال يمنى" و شرح آن، يعنى "مِنحتُ الغفار"، اثر "محمدبن اسماعيل امير كحلانى". "محمدبن قاسم وجيه"، فقيه متأخر زيدى، شرحى با نام "المِنهاجُ السَّوى" بر "منظومه الهدى النبوى" نگاشته كه درسال 1408 در "صنعا" منتشر شده است. الشَّرحُ اللَّطيف اثر ديگر حسن بن اسحاق، "الشَّرحُ اللَّطيف" است در شرح و توضيح "الشَمائل النَّبَويه محمد بن عيسى ترمذى"، كه نسخه‌اى خطى از آن با عنوان"تَعليق على مُختصرِ الشَّمائل لِلتِرمذى"، با تاريخ تحرير 1292، در كتابخانه اوقاف يمن موجود بوده است.
حسن بن اسحاق صنعانى
خلاصه زندگی نامه
حسن بن اسحاق صنعانى، شاعر، دولتمرد و فقيه زيدى يمنى در قرن 12 ه.ق بوده است.
درخت واره
ورود/ثبت نام
اسناد و مراجع