اسامه بن محمد بن عواد بن لادن، معروف به بن لادن (Osama Bin Laden)، در سال 1957 م در «الملز» واقع در نزدیکی‌های ریاض متولد شد. اسامه هفدهمین پسر از 54 فرزند شیخ محمد بن لادن است و خانواده وی رابطه‌ای قوی با خاندان آل سعود در عربستان داشت. دوران کودکی اسامه در مدینه سپری شد، اما پس از مدتی خانواده‌اش به جده رفتند و او تحصیلاتش را در آن شهر ادامه داد و توانست در سال 1979 در رشته اقتصاد و مدیریت دولتی، از دانشگاه ملک عبدالعزیز فارغ‌التحصیل شود. وی سال‌های زیادی از عمر خود را در پاکستان و افغانستان سپری کرد. بن لادن در افغانستان به تشکیل گروهک القاعده و قرارگاه "بیت الانصار" و یک پایگاه آموزش فنون جنگی و عملیات مسلحانه به نام پادگان فاروق برای حمایت از مجاهدان افغان اقدام کرد. در دسامبر 2001 نیروهای آمریکایی توانستند نواری ویدئویی از بن لادن و طرفدارانش را پیدا کنند که در آن از جزئیات حملات 11 سپتامبر خبر می‌داد. این نوار ویدئویی یک مدرک علنی برای آمریکایی‌ها شد مبنی بر اینکه بن لادن پیش از حملات 11 سپتامبر از جزئیات آن مطلع بوده است و همین بهانه‌ای برای حمله آمریکا به افغانستان شد. بن لادن در اول ماه مه 2011 در جریان یک عملیات اطلاعاتی که با مشارکت 25 تن از نیروهای ویژه آمریکا و برخی از نیروهای سازمان اطلاعات پاکستان در شهر ابوت آباد پاکستان انجام شد، به همراه یکی از پسرانش و تعدادی از عناصر تشکیلات القاعده کشته شد.
پدر بن لادن که اهل حَضَر موت یمن بود، در حکومت پادشاهی سوری توانست خود را از باربری در بندر جده، به صاحب بزرگ‌ترین شرکت ساختمانی و راه‌سازی عربستان برساند. تمام فرزندان شیخ، موظف به رعایت برنامه روزانه‌ای بودند که پدر تنظیم کرده بود و گاهی بنا به درخواست پدر، عهده‌دار مدیریت برخی از پروژه‌ها می‌شدند. مادرش اهل سوریه و دهمین همسر شیخ بوده است و خود اسامه تنها پسر این مادر، کوچک‌ترین پسر خاندان بن لادن است. اسامه را با اسامی مستعاری مانند بن لادن، شاهزاده، امیر، عبدالله، مجاهد، شیخ، حاج و رئیس می‌شناسند و این علاوه بر القابی نظیر اسامه قهرمان، اسامه قاتل، اسامه مسیح، اسامه ضد تمدن، اسامه متفکر، اسامه عقب‌مانده، اسامه پاک، اسامه جنایتکار و... است. حتی آثار اسلام‌گرایی نیز در وجود او هویدا نبود؛ اما گفته می‌شود پدر اسامه فرد دیندار و منظمی بوده که سعی داشته فرزندان خود را بر مبنای اصول اسلامی پرورش دهد. با این حال علاوه بر محیط دینی و خانواده پولدار وی، محافل دانشجویی تأثیر بیشتری بر روح اسامه گذاشت؛ اگر چه در این دوران نیز او به صورت رسمی وارد هیچ یک از گروه‌های اسلامی نشد.
اولین پیوند اسامه با گروه‌های بنیادگرای اسلامی به سال 1973 بر می‌گردد. این گروه‌ها را هم کلاسی‌ها و هم دانشگاه‌های وابسته به سازمان «اخوان المسلمین» تشکیل می‌دادند. او در همین دوران با «جماعت اسلامی» آشنا شد. رابطه نزدیک خاندان بن لادن با کاخ سلطنتی و نیز دوستی اسامه با بسیاری از شاهزادگان، از جمله عوامل اصلی شکل‌دهنده به شخصیت و کارهای بن لادن است. اسامه مورد اعتماد ویژه مقام‌های عربستان و محرم شاهزاده ترکی فیصل، رئیس سازمان اطلاعات بود. تغییر تفکرات بن لادن و شکل‌گیری تفکرات جدید در سال‌های نخست دهه 1990 پیوندهای او با این شاهزاده سعودی چنان محکم بود که سازمان‌های اطلاعاتی خارجی، به ویژه سازمان‌های جاسوسی اسرائیلی، او را از مأموران سعودی و حتی از مدیران سازمان اطلاعات سعودی می‌انگاشتند. از سوی دیگر، وفاداری خانواده بن لادن به پادشاهی آل سعود، ایجاب می‌کرد که اسامه در پیشبرد برنامه‌ها و اهداف پنهان دولت سعودی، نقش بسزایی داشته باشد، اما کسانی پیدا شدند که تمام این احساسات و اطلاعات خام و بی‌جهت را ساماندهی کرده و به افکار، آمال و خواسته‌های اسامه سمت و سویی بخشند؛ آنان محمد قطب و عبد الله عزام از استادان وقت دانشگاه بودند. محمد قطب هرگز نتوانست همانند دکتر عبدالله عزام روح و عملکرد اسامه را تحت تأثیر قرار دهد. محمد عتوب نیز از جمله نویسندگان مسلمانی است که بر افکار اسامه تأثیرگذار بوده است. از عوامل مؤثر دیگر در شکل‌گیری افکار و اندیشه‌های اسامه، مهمانان مختلفی بودند که در ایام حج به خانه وی دعوت می‌شدند. این دید و بازدیدها بستر مناسبی را برای آشنایی با افکار و عقاید شخصیت‌های سرشناس پدید آورد. دوستان زیادی که او در این‌گونه مجالس پیدا کرد، از جمله عوامل مهم نفوذ افکار اسامه در مناطق مختلف جهان و دنیای اسلامند؛ به ویژه آنکه بسیاری از این مهمانان، طلاب، علمای دینی و اعضای جنبش اسلامی بودند. همه این موارد، شخصیت اسامه را به نحو خاصی شکل داد و باعث گردید که او گامی فراتر از کارها و مشغولیت‌های خانوادگی خود بردارد. سفر به پاکستان و آشنایی با عبدالله عزام در 27 دسامبر سال 1979 نیروهای شوروی به افغانستان حمله کردند. این امر موجب مهاجرت تعداد زیادی از اعضای گروه‌های مسلح افغانی به پاکستان شد. دولت پاکستان اجازه ادامه فعالیت را به آنان داد و همین امر باعث گردید اعراب بسیاری بر مبنای این عقیده که جنگ با روسیه به مثابه جهاد با کمونیسم است، جذب این حرکت شوند. اسامه بن‌لادن دو هفته پس از اشغال افغانستان به پاکستان رفت. برخورد دوباره اسامه با عبدالله عزام، توانست زمینه دوستی با اسامه را فراهم کرده، او را به عضویت یکی از گروه‌های مسلح افغانی درآورد. دوستی آن‌ها بعدها پایه‌های اصلی القاعده را به وجود آورد و این دو از بنیان‌گذاران اصلی «بریگارد عرب در افغانستان» شدند. سفر به عربستان و جذب افراد برای کمک به مبارزین افغان اسامه پس از این سفر به عربستان بازگشت و توانست توجه و حمایت خانواده و بسیاری از دوستان خود را برای کمک به مبارزان افغانی جلب نماید. البته خود آن‌ها نیز اقدامات افغانی‌ها را نوعی جهاد مقدس علیه کفر و الحاد می‌دانستند و سخاوتمندانه کمک می‌کردند. اسامه به همراه چند تن از افغانی‌ها و پاکستانی‌هایی که در شرکت‌های بن‌لادن کار می‌کردند، به پاکستان رفت و این بار حدود یک ماه در مرز افغانستان و پاکستان اقامت گزید. او در سال 1982 وارد خاک افغانستان شد و با تجهیزات عظیم ساختمانی و راه‌سازی که سفیر عربستان در پاکستان در اختیارش گذاشته بود، مشغول راه‌سازی، سنگر سازی، احداث تونل و بیمارستان‌های صحرایی در افغانستان شد. شاید به همین خاطر بود که عده‌ای بن‌لادن را فارغ‌التحصیل مهندسی عمران می‌دانستند. تأسیس بیت‌الانصار، نخستین قرارگاه مجاهدان عرب سفر اسامه و دوستی او با رئیس سازمان اطلاعات عربستان، راه را برای سرازیر شدن پول‌های هنگفت عربستان به روی جهاد افغانستان باز کرد. اگرچه در اوایل، اسامه وارد جنگ نشده و تنها به ارائه کمک‌های خود از طریق حزب جماعت اسلامی اکتفا می‌کرد، اما بعدها توسط عبدالله عزام از این حال و هوا خارج شد و به افغانستان رفت و در آنجا به یک مبارز و فرمانده جسور مبدل گردید. در سال 1984 «بیت‌الانصار» را به عنوان نخستین قرارگاه مجاهدان عرب در پیشاور تأسیس کرد و تا سال 1986 توانست قرارگاه دیگری را هم بسازد. با توجه به وجود نظامیان ارشد سوری و مصری که تحت امر اسامه بودند، او تمایل داشت عملیات نظامی با فرماندهی کامل وی انجام شود. بن‌لادن به منظور ایجاد اشتیاق در داوطلبان عرب و نیز برای جلوگیری از نفوذ این روحیه در افراد دیگر، برای آن‌ها اردوگاه جداگانه‌ای ساخت و نام آن را «ماسدة‌الانصار» یا «خانه شیر» گذاشت.
اسامه بن لادن از ثروت و روابطش، در حمایت از مجاهدان افغان در جنگ شوروی سابق علیه افغانستان در سال 1979 استفاده نمود و در سال 1984 یک سازمان موسوم به مرکز خدمات و یک پایگاه آموزش فنون جنگی و عملیات مسلحانه به نام «پادگان فاروق» برای حمایت از مجاهدان افغان تأسیس کرد که این سازمان و پادگان در جریان جنگ شوروی سابق مورد حمایت آمریکا، پاکستان، عربستان، مصر و برخی دیگر از کشورها بود. در سال 1988 بن‌لادن، فعالیتش در افغانستان را با ایجاد پرونده‌هایی برای تشکیلات القاعده جهت ثبت مشخصات شبه‌نظامیان آغاز کرد و پس از آن به نمادی برای این تشکیلات تبدیل شد.
پس از عقب‌نشینی نیروهای شوروی سابق از افغانستان، بن لادن از سوی عربستان یک قهرمان نام گرفت، اما پس از انتقادهای شدید بن لادن از حضور نیروهای آمریکایی در عربستان در جریان حمله عراق به کویت در سال 1990 و نخستین جنگ خلیج‌فارس در سال 1991 حمایت سعودی‌ها از وی جهتی مخالف یافت و عربستان پس از این موضع‌گیری بن لادن، وی را فردی مرتد و فاسد خواند. عدم حمایت عربستان نهایتاً منجر به خروج بن لادن و رفتن وی به سودان و تأسیس مرکز عملیات جدید تروریستی در این کشور شد.
بن لادن توانست در انتشار ایدئولوژی‌ها و تفکراتش در جنوب شرق آسیا، آمریکا، آفریقا و اروپا به موفقیت‌هایی دست یابد. رهبر تشکیلات القاعده در سال 1996 سودان را به مقصد افغانستان ترک کرد و دلیل این امر روابط قدرتمندی بود که با گروه طالبان در این کشور برقرار کرده بود. در همان جا وی جنگ علیه آمریکا را اعلام کرد که با استقبال ایمن الظواهری، دبیر کل گروه جهاد اسلامی مصر، همراه شد. پس از حملات 11 سپتامبر 2001، آمریکا انگشت اتهام خود را مستقیماً به سوی بن لادن و القاعده نشانه گرفت و در دسامبر 2001 نیروهای آمریکایی توانستند نواری ویدئویی از بن لادن و طرفدارانش را پیدا کنند که در آن از جزئیات حملات 11 سپتامبر خبر می‌داد. این نوار ویدئویی یک مدرک علنی برای آمریکایی‌ها شد مبنی بر اینکه بن لادن پیش از حملات 11 سپتامبر از جزئیات آن مطلع بوده است. آمریکا بن‌لادن را عامل انفجارهای نایروبی، دارالسلام و حوادث 11 سپتامبر دانست و وی را در فهرست مظنونان تروریستی خود قرار داد. درحالی‌که گفته می‌شد بن لادن در سال 2001 در شهر قندهار افغانستان بوده، آمریکا در آن زمان از طالبان خواست که وی را تسلیم کند اما گروه طالبان از آمریکا خواسته بود تا مدارکی مستند ارائه کند که نشان دهد بن لادن در حملات 11 سپتامبر دست داشته است. آمریکا با حمله به افغانستان و طالبان، نتوانست بن لادن را دستگیر کند.
در زمان حمله آمریکا به افغانستان به بهانه حملات 11 سپتامبر 2001، خبرهایی مبنی بر اینکه بن لادن به دلیل نارسایی کلیوی مرده است، منتشر شد اما نوارهای ویدئویی و صوتی مکرری که از وی پخش شد این ادعا را تکذیب کرد. بن لادن طی این مدت نوارهای ویدئویی و صوتی زیادی را منتشر کرد که در آن به شدت از حضور نیروهای خارجی در عراق و افغانستان انتقاد کرده و آمریکا و نیروهای ائتلاف را به شکستی سهمگین در افغانستان و عراق تهدید کرد. آخرین نوار ویدئویی بن لادن در 24 ژانویه 2010 منتشر شد که طی آن رهبر تشکیلات القاعده متعهد به ادامه حملات علیه آمریکا تا زمانی شد که این کشور به حمایت خود از اشغالگران صهیونیست ادامه دهد. سرانجام رهبر تشکیلات القاعده در اول ماه مه 2011 در جریان یک عملیات اطلاعاتی که با مشارکت 25 تن از نیروهای ویژه آمریکا و برخی از نیروهای سازمان اطلاعات پاکستان در شهر ابوت آباد پاکستان انجام شد، به همراه یکی از پسرانش و تعدادی از عناصر تشکیلات القاعده کشته شد.
روایت آمریکا درحالی‌که قرار شد اعضای «تیم 6» یگان ویژه نیروی دریایی آمریکا که گفته می‌شود در تاریخ 1 مه 2011 اسامه بن‌لادن را به قتل رساندند جزئیات چندانی از واقعه این روز را آشکار نکنند، به نظر می‌رسد سکوت برای اعضای این تیم چندان هم کار ساده‌ای نبود. دو نفر از اعضای این تیم، قفل سکوت را شکسته و دراین‌باره صحبت کردند. نفر اول، «مارک اونز» بود که گفت بعد از پیدا کردن بن‌لادن پشت چارچوب یک درب، به او شلیک کرد و او را از پای درآورد. چندی بعد، نفر دوم این تیم به مجله «اسکوئیر» گفت که در واقع خودش قاتل بن‌لادن بوده است و در روز واقعه چشم در چشم رهبر القاعده دوخته و هنگامی که او قصد داشته به سمت سلاحش برود گلوله‌ای به پیشانی‌اش شلیک کرده است. پس از این دو نفر حالا نوبت نفر سوم «تیم 6» رسید تا سکوتش را بشکند و به «پیتر برگن» خبرنگار شبکه خبری CNN بگوید که تمامی آنچه تا کنون در شرح این روز سرنوشت‌ساز گفته‌شده نادرست بودهاست. برگن، با اشاره به یک عضو یگان ویژه نیروی دریایی که نامی از وی برده نشده می‌گوید: «عضوی از یگان ویژه نیروی دریایی که من با او صحبت کردم گفت چیزی که در مجله اسکوئیر گفته‌شده کاملاً نادرست است. بن‌لادن نمی‌توانست دویده باشد تا اسلحه‌اش را بیاورد چون سلاح‌های او در جای دیگری بودند که بعداً پیدا شدند.» برگن می‌گوید: «این عضو «تیم 6» به وی گفته بن‌لادن در حالی کشته‌شده که روی زمین افتاده بوده و اصلاً نبرد رو در رو در کار نبوده و داستان واقعی، اینقدرها هم حماسی نبوده است.» این اطلاعات در حالی مطرح شد که تمامی اعضای این تیم که در حمله به بن‌لادن نقش داشته‌اند توافقنامه‌ای برای عدم افشای وقایع آن روز امضا کرده بودند. روایت همسر بن لادن «امل الصداح» همسر اسامه بن لادن در گفتگو با روزنامه «عکاظ سنتر» اظهار داشت: «هنگامی که حمله به محل سکونت بن لادن آغاز شد و سربازان آمریکایی از طریق بالگرد به داخل منزل فرود آمدند چند تن از افراد به درگیری با سربازان پرداختند که درگیری بسیار خشونت‌آمیز و قدرتمندی بود.» وی در ادامه بابیان اینکه افراد حمله‌کنندگان به منزل بن لادن از ارتش پاکستان و آمریکا به همراه نیروهای ویژه مارینز بودند که با محاصره منزل به شکل گسترده‌ای در منطقه ابوت آباد استقراریافته بودند افزود: «نیروهای آمریکایی و پاکستانی به سرعت وارد منزل شده و سلاح "اسامه بن لادن" را در آغاز درگیری گرفتند و در صدد درگیری با وی از طریق پنجره‌ای بودند که در داخل اتاق بود اما در این زمان با تیراندازی به سر "بن لادن" آن را به قتل رساندند.» همسر سرکرده پیشین گروه القاعده در ادامه همچنین با اشاره به اینکه درگیری و کشته شدن بن لادن از چند دقیقه تجاوز نکرد اضافه کرد: «پس از اصابت تیر به سر بن لادن وی به سرعت کشته شد و سربازان آمریکایی پس از ورود به اتاق بن لادن را در حالت مرگ یافتند.» الصداح ادامه داد: «پس از کشته شدن بن لادن بر اثر تیراندازی به سرش نیروهای آمریکایی به سرعت جسد وی را به همراه تعدادی از افسران با بالگرد از آن منطقه خارج کردند اما این بالگرد پس از پرواز منفجر شد و هر آنچه که در آن بود از بین رفت و تنها بقایای اجساد و بالگرد بر روی زمین یافته شد.» همسر اسامه بن لادن در بخش دیگری از مصاحبه خود از پنهان‌کاری خبر کشته شدن سرکرده پیشین القاعده از سوی اوباما و کاخ سفید خبر داد و گفت: «مقامات آمریکایی این عملیات را به طور مستقیم مشاهده کرده و به دلیل انفجار بالگرد حامل بن لادن حالتی از نگرانی و ترس در صورت این افراد در هنگام مشاهده این حادثه‌دیده می‌شد.»
اسامه بن لادن
خلاصه زندگی نامه
اسامه بن محمد بن عوض بن لادن، رهبر و مؤسس تشکیلات القاعده و عامل اصلی حمله آمریکا به افغانستان بود.
درخت واره
ورود/ثبت نام
اسناد و مراجع